هلال احمر در یک قرن؛ از هرج و مرج تا تحریم

، «هرج و مرج داخلی، آشفتگی اوضاع اجتماعی و سیاسی و عدم امنیت، فقر و قحطی، پراکندگی نیروهای اجتماعی، سیاسی و… از جمله مسائلی است که پس از جنگ جهانی اول گریبانگیر جامعه‌ و مردم ایران شده و این مسائل گرچه ریشه در ساختار اجتماعی، اقتصادی و سیاسی کشور داشت ولی با کشیده شدن ناخواسته‌ ایران به جنگ بین الملل اول رشد یافت و به دلیل دخالت‌های‌ آشکار قدرت‌های خارجی نظیر انگلستان، روسیه تزاری، آلمان و عثمانی در امور داخلی ایران تشدید شد… » این روایتی است از اوضاع ایران در سال‌های ۱۳۰۰ و ۱۳۰۱ خورشیدی که در پایگاه جامع تاریخ معاصر ایران آورده شده است. روایتی از سالی که در آن جمعیت هلال احمر فعلی یا همان شیر و خورشید سرخ در کشور پایه‌گذاری شد.

جمعیت شیروخورشید سرخ متولد شد

سال ۱۸۵۹ یک تاجر سوئیسی به نام «هانری دونان» در سفر خود با صحنه های فجیع از جنگ سربازان مصدوم زخمی رها شده مواجه شده  و به کشور خود بازگشت و کتابی نوشت و در آن پیشنهاد کمیته بین‌المللی صلیب سرخ را مطرح کرد. این کتاب سرآغاز تشکیل کمیته بین‌المللی صلیب سرخ در سال ۱۸۶۳ میلادی شد و حدود ۶۰ سال پس از آن، پای جمعیتی مردم‌نهاد و مشابه آنچه که در سوئیس فعالیتش را آغاز کرده بود، به ایران هم باز شد. جمعیتی خیریه و مردم‌نهاد که با پیشنهاد دکتر «امیرخان امیراعلم» در سال‌های پایانی حکومت قاجارها در ایران تاسیس شد اما نه تحت تاثیر غربی‌ها نام صلیب سرخ برایش انتخاب شده و نه متاثر از ابتکار عثمانی‌ها، هلال احمر نامیده شد. ایران، نام  «شیر و خورشید سرخ» برای این جمعیت انتخاب کرد.

 چهارم بهمن ۱۳۰۱ بود که پس از موافقت شاه وقت با تشکیل سازمان شیر و خورشید سرخ، آخرین ولیعهد قاجارها یادداشتی را ضمیمه نظامنامه این جمعیت کرد و ریاست افتخاری آن را پذیرفت؛ «نظامنامه تشکیلات جمعیت شیر و خورشید سرخ ایران را ملاحظه کردم، ریاست افتخاری این جمعیت نوع پرور را با کمال مسرت می‌پذیرم و امیدوارم در زیر سایه و با توجهات بندگان اعلیحضرت اقدس شاهنشاهی روحنا فداه جمعیت خیریه مذکور موفقیت کامل در خدمت به نوع حاصل نمایند.»

 حدود هفت سال بعد از تاسیس نیز در شرایطی که حکومت پهلوی در کشور به روی کار آمده بود، کنفرانس ژنو نشان شیروخورشید سرخ را به عنوان نماد سوم مورد حمایت بین‌المللی و در کنار صلیب سرخ و هلال احمر به تصویب رساند.

نشان شیر و خورشید سرخ تا زمان پیروزی انقلاب اسلامی ایران به عنوان نماد سوم و البته نماد اختصاصی کشورمان برای فعالیت‌های بشردوستانه شناخته می‌شد، اما پس از سخنرانی حضرت امام خمینی (ره) که در اسفند ۵۷ در مدرسه فیضیه قم انجام شده و در جریان آن تاکید کردند که «بیرق ایران نباید بیرق شاهنشاهی باشد، آرم‌های ایران نباید آرم‌های شاهنشاهی باشد؛ باید آرم‌های اسلامی باشد. از همه وزارتخانه‌ها، از همه ادارات، باید این شیر و خورشید منحوس قطع بشود.» استفاده از این نام و نماد نیز برای این جمعیت به پایان رسید و  دولت جمهوری اسلامی ایران که طی نامه‌ای کتبی به دولت سوئیس به عنوان امین و نگاهدارنده قراردادهای چهارگانه ژنو، اعلام کرد که استفاده از نماد شیر و خورشید سرخ از سوی ایران به حالت تعلیق درآمده و ایران نیز همچون دیگر کشورهای اسلامی از نشان هلال‌احمر استفاده می‌کند. این نماد همچنان در حالت تعلیق بوده و هیچ کشوری از آن استفاده نمی‌کند.