"فرهنگ ایمنی" ، به دنبال چرایی انجام رفتارهای پرخطر

دکتر کاکایی عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایلام در گفت‌وگو با درباره فرهنگ ایمنی گفت: باید در عین توجه به فرهنگ سازمانی، برای ترویج و بهبود فرهنگ ایمنی برنامه داشت، چراکه فرهنگ ایمنی در دل فرهنگ سازمانی جای دارد.

وی فرهنگ ایمنی را از جنبه لغوی “الگوئی ثابت برای رفتارها و عملکردهای افراد با حد و مرز مشخص” تعریف و در ادامه بیان کرد: برای طبقه بندی رفتارها و عملکردها از کلمات ” فرهنگ بد یا منفی ” یا ” فرهنگ خوب یا مثبت ” استفاده می شود. مثلا وقتی پرسیده می شود چرا آمار حوادث در حال افزایش است؟ معمولا اینگونه پاسخ داده می شود: فرهنگ ایمنی بد است.

وی در ادامه با بیان اینکه فرهنگ ایمنی مثبت یا نگرش مثبت می تواند یک محیط کاری ایمن ایجاد کند، افزود: افزایش حس همکاری در بین کارکنان، افزایش بهره وری، افزایش امنیت برای کارکنان و مدیران جهت دستیابی سریع‌تر به اهداف سازمانی از جمله اقتصادی و اجتماعی از دیگر مزایای فرهنگ ایمنی مثبت می باشد.

دکتر کاکایی آمار بالای حوادث در صنایع دهه ۶۰ میلادی و بعد از آن وقوع حادثه چرنوبیل دهه ۸۰ را آغاز جدی اصطلاح فرهنگ ایمنی دانست و تصریح کرد: جهت کاهش حوادث، متخصصان بهداشت حرفه ای و ایمنی کار در ابتدا معتقد بودند که عامل اصلی ایجاد حادثه، شرایط نا ایمن محیط کار است و در این راستا نیز در اولین گام دست به بهبود وضعیت سخت افزاری و مهندسی، از جمله استفاده از حفاظ های مناسب و ماشین آلات ایمن زدند اما این اقدام کاهش چشمگیری در آمار حوادث ایجاد نکرد. در گام دوم، متخصصان به فکر اجرای سیستم های مدیریتی و به خصوص مدیریت ایمنی افتادند که مجدد این آمار تغییر چندانی نکرد.

وی با اشاره به نقش فرهنگ ایمنی در کاهش حوادث، اضافه کرد : محققان در مطالعات مختلف و تجزیه و تحلیل حوادث، متوجه شدند علت ۸۸ تا ۹۰ درصد حوادث و سوانح، رفتارهای ناایمن و خطاهایی است که از سوی کارگران یا کارکنان رخ می‌دهد؛ بنابراین به نظر می رسد گام مهمی که می تواند آمار حوادث شغلی را به نحوه موثر و مطلوبی کاهش دهد ایجاد یک “فرهنگ ایمنی” مناسب باشد.

این عضو هیات علمی دانشگاه درست یا نادرست بودن شناخت از فرهنگ ایمنی را دلیلی بر کاهش یا افزایش حادثه عنوان و تصریح کرد: “فرهنگ ایمنی”، نگرش‌ها، استنباط‌ها، اعتقادات، الگوهای رفتاری و ارزش هایی که کارگران در رابطه با ایمنی با هم در میان می گذارند را منعکس می کند.

دکتر کاکایی با بیان اینکه فرهنگ سازی در طولانی مدت حاصل می شود، با ذکر مثالی اظهار کرئ: در ارتباط با بستن کمربند ایمنی که به عنوان فرهنگ در بین افراد تثبیت شود، طی سال های متوالی علاوه بر گزارشات محققین در ارتباط با استفاده و تاثیر آن در کاهش حوادث رانندگی، با همکاری ارگان های مختلفی از جمله صدا و سیما، راهنمایی و رانندگی و.. این مهم حاصل شد.

وی در ادامه ضمن توجه به شعار “اول ایمنی بعد کار” ، تاکید کردند که شاید بهتر باشد شعار “همیشه ایمنی” بیان شود، تا اهمیت موضوع بیشتر نمایان شود. گرچه میتوان اظهار داشت برای تثبیت فرهنگ ایمنی در محیط های مختلف در ابتدای راه هستیم، اما با تکرار آن می‌توان انتظار داشت تا این موضوع ملکه ذهن همه افراد در سازمان ها و صنایع در هر سطحی، از مدیران رده بالا تا کارکنان دیگر شود.

دکتر کاکایی با اشاره به آشنایی نسبی افراد با این مقوله و عدم درک عمیق آنان نسبت به این موضوع تصریح کرد: چه بسا در محیط های کاری و صنعتی نیز این درک عمیق وجود ندارد، به این علت که مفهوم فرهنگ نه به دنبال پاسخ “چه کاری”، بلکه به دنبال “چرایی ها” و “چگونه اتفاق افتادن” رفتارهای افراد است، به طور مثال چرا افراد گاهی اوقات از قوانین سرپیچی می کنند؟ چرا افراد ریسک می کنند؟ و چرا از دستورات پیروی نمی کنند؟ در مجموع باید بر اساس عوامل تاثیرگذار بر رفتار افراد، تصمیم گیری در جهت ایجاد رفتار ایمن صورت گیرد.

این عضو هیئت علمی با اشاره به زمانبر بودن ایجاد فرهنگ ایمنی، اضافه کرد: برای ایجاد فرهنگ ایمنی پایدار در محیط کار باید مواردی همچون ایجاد نگرش مثبت در محیط کار، اهمیت مدیران به فرهنگ ایمنی و تعهد به اصول آن را در نظر داشت.

وی همچنین با تاکید بر نقش الگویی مدیران در سازمان‌ها و صنایع تصریح میکند: مدیران باید فرهنگ ایمنی را در اولویت خود قرار داده، به آن معتقد باشند و حتی با برگزاری جلسات ماهیانه با کارکنان، از خلاقیت آنان برای حفظ ایمنی و شرایط محیط کار استفاده کنند. بی شک آموزش های دوره ای می توانند برای تثبیت این موضوع در سطح سازمان و صنعت موثر باشند. در عین حال تشویق و تقدیر از کارکنان، موجب الگو سازی برای سایر کارکنان شده و انگیزه آنان را به انجام این امر تقویت می کند.

این متخصص بهداشت حرفه ای با اشاره به اینکه قوانین موجود در زمینه فرهنگ ایمنی حمایت کننده هستند، تصریح کرد: در فصل چهارم قانون کار جمهوری اسلامی به طور کامل به موضوع حفاظت فنی و بهداشت کار اختصاص دارد و در ماده ۸۵ لازم الاجرا بودن مصوبات شورای عالی حفاظت فنی و در ماده ۸۶ ترکیب اعضای شورای عالی حفاظت فنی مشخص شده است.

وی در ادامه با اشاره به کامل بودن قوانین کار افزود: شورای عالی حفاظت فنی بالغ بر ۴۵ آیین نامه و دستورالعمل در زمینه های شغلی مختلف تدوین کرده و کماکان در حال تدوین آیین نامه ها و دستورالعمل ها بسته به شرایط و محیط های کاری می باشد. همچنین با توجه به اینکه در ماده ۲۰۳ قانون کار، وزارت کار و امور اجتماعی و دادگستری مامور اجرای این قوانین است، میتوان اظهار داشت از نیروی انسانی به عنوان مهمترین عنصر چرخه حرکت اقتصادی هر کشور، به خوبی صیانت می کند.

دکتر کاکایی در پایان با تاکید بر اینکه مقوله فرهنگ ایمنی ابعاد گوناگونی دارد و باید بیشتر به آن پرداخته شود، بیان کردند: ایجاد فرهنگ ایمنی در محیط های کاری، می‌تواند جلوی هدر رفت هزینه های گزاف را بگیرد و کشور را به سمت فرهنگ مثبت پیش ببرد. باید تمام ارگان ها و سازمان ها، ازجمله صدا و سیما و افراد فعال در حوزه فضای مجازی در تحقق این امر تلاش کنند و آموزش های لازم را در این خصوص به عموم جامعه انتقال دهند.